karta z kalendarza – LUTY 1981

Od początku lutego we wszystkich regionach działacze chłopscy organizowali akcje protestacyjne, podczas których wyrażano solidarność ze strajkującymi w Rzeszowie. 2 lutego w Toruniu rolnicy przemaszerowali spod bazyliki katedralnej Świętych Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty przez Stary Rynek, a następnie ulicami: Słowackiego, Sienkiewicza, Gagarina do Auli Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, w której odbyło się spotkanie przedstawicieli środowiska wiejskiego, poświęcone kwestii powołania i zalegalizowania wspólnej reprezentacji oraz poparcia dla strajku w Rzeszowie.

Nieprzypadkowo kwestia zjednoczenia ruchu związkowego na wsi została rozstrzygnięta właśnie w Rzeszowie. Podczas spotkania w tym mieście przedstawicieli trzech głównych organizacji 4–5 lutego podjęto decyzję o zintegrowaniu związków zawodowych, odkładając formalne powołanie struktur centralnych do czasu rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy wniosku, dotyczącego rejestracji „Solidarności Wiejskiej”. Na osobną uwagę zasługuje także zaangażowanie hierarchów Kościoła katolickiego, którzy chętnie wspierali ruch solidarnościowy na wsi. Bez wątpienia, w procesie starań rolników o zalegalizowanie niezależnych struktur związkowych, istotne było poparcie kardynała Stefana Wyszyńskiego dla strajkujących, wyrażone podczas audiencji dla przedstawicieli związków zawodowych rolników 6 lutego. Rolnicy mogli liczyć na pomoc kurii diecezjalnych, parafii, zakonów oraz wszystkich środowisk katolickich, działających wówczas w Polsce.

Jako że Sąd Najwyższy nie znalazł podstaw prawnych do zarejestrowania
„Solidarności Wiejskiej”, czołowi działacze trzech ośrodków związkowych spotkali się po rozprawie 10 lutego na terenie SGGW-AR i powołali 33-osobowy Tymczasowy Komitet Założycielski NSZZ RI „Solidarność”. Trzy dni później, podczas jego pierwszego spotkania w Bydgoszczy, doszło do zmiany nazwy, podjęto bowiem uchwałę o powołaniu Krajowej Komisji Porozumiewawczej jako tymczasowego organu przedstawicielskiego NSZZ RI „Solidarność” do czasu ogólnopolskiego zjazdu delegatów. Przewodniczącym 15-osobowego Prezydium KKP NSZZ RI „Solidarność” został Witold Hatka. Ponadto przyjęto, że obowiązujący dla całej organizacji będzie statut, złożony 10 stycznia 1981 roku w Sądzie Wojewódzkim w Warszawie przez Gabriela Janowskiego, a na tymczasową siedzibę władz
krajowych wybrano Bydgoszcz. Ustalono również datę walnego zjazdu delegatów, który miał się odbyć 6 marca w Szczecinie (ostatecznie zorganizowano go w Poznaniu).

Protesty w południowo-wschodniej Polsce zakończyły się 18 lutego w Rzeszowie i 20 lutego w Ustrzykach Dolnych podpisaniem porozumień, które tak naprawdę stanowiły integralną całość. Chociaż nie przyniosły one przełomu w kwestii legalizacji niezależnej działalności związkowej na wsi, ich znaczenie polegało na długofalowych skutkach rozpoczętych wtedy zmian zbiorowej świadomości. Jak słusznie zauważyła Barbara Fedyszak-Radziejowska, w trakcie strajków w Rzeszowie i Ustrzykach Dolnych „podstawowe wartości połączyły miasto i wieś w solidarną wspólnotę”. Już sam fakt, że władze zdecydowały się podpisać porozumienie, którego stroną był Komitet Strajkowy, działający w imieniu rolniczego związku, dawało nadzieję na rejestrację.

W podpisaniu porozumienia rzeszowskiego wzięli udział reprezentanci
komisji rządowej w składzie: Andrzej Kacała, Jerzy Wojciechowski, Marian Magoń, Aleksander Merker, Henryk Pracki, Mieczysław Serwiński, Jan Kłopotowski i Wojciech Ratyński oraz członkowie komitetu strajkowego: Jan Kułaj, Katarzyna Bielańska, Jan Antoł, Józef Ślisz, Władysław Mazur, Władysław Żabiński, Czesław Opolski, Władysław Zaguła, Józef Pelc, Jan
Karuś, Jerzy Rożdżyński, Artur Balazs i Henryk Cząstka. Porozumienia obejmowały wiele sfer, między innymi gwarancje prawne dla gospodarstw indywidualnych, kwestie zaopatrzenia wsi w artykuły konsumpcyjne, zmiany w przepisach emerytalnych oraz rozwoju szkolnictwa. Na straży realizacji wszystkich ustaleń miała stać, utworzona przy współudziale KKP NSZZ „Solidarność”, Komisja ds. Realizacji Porozumień Rzeszowsko-Ustrzyckich.

Fot. Kalendarium 40leciaRI